Ο Λουτροτόπος ήταν ένα ερευνητικό πρόγραμμα διάρκειας 18 μηνών, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. και υλοποιήθηκε από το Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Ο πρωταρχικός του στόχος ήταν η διερεύνηση και η προώθηση στο ευρύ κοινό και σε συναφείς φορείς, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ελληνικών ιαματικών πηγών, των λεγόμενων Λουτροτόπων—των τόπων με πιστοποιημένο ιαματικό πόρο. Ο στόχος αυτός ευθυγραμμίζεται με τις πολιτικές χωρικού σχεδιασμού για απομακρυσμένες περιοχές της ελληνικής περιφέρειας, δίνοντας έμφαση στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας και την ανάδειξη των ενδογενών τοπικών πόρων.
Κατά τη διάρκεια του έργου διερευνήθηκαν κρίσιμες πτυχές των Λουτροτόπων. Εξετάστηκε η αρχιτεκτονική τους, ο τόπος και το τοπίο, έγινε ιστορική ανάλυση, κοινωνικοοικονομική αξιολόγηση, καταγράφηκαν πολιτιστικά και λαογραφικά στοιχεία και προσωπικές μαρτυρίες. Η μελέτη ανέδειξε το γεγονός ότι οι ιαματικές πηγές αποτελούν γεωγραφικούς τόπους με μοναδική φυσιογνωμία και αναπτυξιακές δυνατότητες, ενισχύοντας τη θεμελιώδη σύνδεσή τους με την έννοια της ίασης—μια σωματοκεντρική, διαπολιτισμική, ολιστική πρακτική με αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια στην ελληνική ιστορία.
Οι πρακτικές χαρτογράφησης του κριτικού ρεαλισμού συνδυάστηκαν με την ψηφιακή αφήγηση και παρουσιάστηκαν υπό τη μορφή βιντεο-εγκαταστάσεων και ντοκιμαντέρ. Οι πολυμεσικές αυτές παρουσιάσεις οργάνωσαν σε πολλαπλά επίπεδα διάφορους τύπους πληροφορίας για τους Λουτροτόπους—κείμενα, εικόνες, τεχνικά δεδομένα, γραφήματα και τρισδιάστατες απεικονίσεις. Επιπλέον, το αρχειακό υλικό μετέφερε στον θεατή τη πολυδιάστατη σημασία των ιαματικών πηγών. Τα αποτελέσματα του έργου προωθήθηκαν τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο μέσα από δράσεις όπως εργαστήρια με φοιτητές, εικαστική έκθεση, διεπιστημονικό συμπόσιο, παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά.
Στο πρώτο στάδιο του έργου, οι ερευνητές αξιολόγησαν και κατέταξαν 125 ιαματικές πηγές σε όλη την ελληνική επικράτεια, εφαρμόζοντας ένα σύστημα τεσσάρων βαθμίδων που βασίστηκε σε 17 κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά διαμορφώθηκαν μέσω βιβλιογραφικής έρευνας, δεδομένων από τον Σύνδεσμο Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας και ιδεών που προήλθαν από τις συναντήσεις των ερευνητών. Οι 125 ιαματικές πηγές ταξινομήθηκαν ανά περιφέρεια, ενώ τα αποτελέσματα της ανάλυσης οπτικοποιήθηκαν σε διαγράμματα ποσοστιαίας κατανομής του αριθμού των λουτροτόπων (για όλη την Ελλάδα και για κάθε περιφέρεια) σε συνάρτηση με τον βαθμό που έλαβαν ανά κριτήριο. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένα εικαστικό σύμβολο αποτελούμενο από 16 επίπεδα, το οποίο αποτυπώνει τη μοναδική αξιολόγηση κάθε Λουτροτόπου με ένα κοινό χαρτογραφικό σύστημα σημείωσης. Αυτό το σύμβολο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε χάρτες και προωθητικό υλικό για την αναγνώριση κάθε ιαματικού τόπου.
Στο δεύτερο στάδιο, τρεις ερευνητικές ομάδες διερεύνησαν σε βάθος συγκεκριμένα δίκτυα Λουτροτόπων: την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, τη Βορειοδυτική Πελοπόννησο και τη Φθιώτιδα. Παράλληλα, η φημισμένη Λουτρόπολη της Αιδηψού αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης δύο ειδικών εργαστηρίων που απευθύνονταν σε φοιτητές. Τα αποτελέσματα του έργου περιλάμβαναν ένα μεσαίου μήκους ντοκιμαντέρ για την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, μια τριπλή βιντεο-εγκατάσταση για τη Βορειοδυτική Πελοπόννησο και μια εγκατάσταση-κολάζ για τη Φθιώτιδα, που δημιουργήθηκαν από τους ερευνητές. Παράλληλα, οι φοιτητές που συμμετείχαν στα εργαστήρια παρήγαγαν επιπλέον βιντεο-εγκαταστάσεις. Επιπλέον, διοργανώθηκε διεπιστημονικό συμπόσιο με σκοπό την παρουσίαση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στο κοινό και την ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ της ερευνητικής ομάδας και επιστημόνων από διάφορους επιστημονικούς κλάδους.
Ο ιστοχώρος του έργου παρουσιάζει το τελικό αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας. Ελπίζουμε να σας μεταφέρει τόσο το πνεύμα όσο και τις γνώσεις που αποκτήθηκαν μέσα από την έρευνά μας.
The project «LOUTROTOPOS: Critical mapping and visual narration of thermal springs in the Hellenic Territory» was an 18-month research program funded by the H.F.R.I. and executed by the Department of Interior Architecture, UniWA. Its primary objective was to investigate and promote to the wider public and relevant institutions the distinct characteristics of the Hellenic thermal springs, the so-called Loutrotopos—places with a certified thermal resource.
The research study explored crucial aspects of Loutrotopos, using architectural and landscape analysis, historical research, socio-economic evaluation, cultural and folklore documentation, as well as personal testimonies. This objective aligns with regional planning policies for remote areas in the Hellenic periphery, emphasizing the preservation of cultural identity and the promotion of endogenous local resources. The study highlights the fact that thermal springs are geographical sites with a unique physiognomy and developmental potential, reinforcing their fundamental link to the concept of healing—a body-centered, cross-cultural, holistic practice with uninterrupted historical continuity in Greek history.
Critical realism mapping practices were combined with digital narration and presented in the form of video installations and documentaries. These multimedia presentations layered various types of information about Loutrotopos—texts, images, technical data, graphs, and 3D simulations. Archival material further conveyed the multidimensional significance of thermal springs to the viewer. The project’s objectives were promoted on both national and international levels through actions such as student workshops, a visual art exhibition, an interdisciplinary symposium, presentations at international conferences, and publications in scientific journals.
In the first stage of the project, researchers evaluated and rated 125 thermal springs across Greece, applying a system of four grades based on 17 criteria. These criteria were developed through bibliographical research, data from the Hellenic Association of Municipalities with Thermal Springs, and several brainstorming meetings. The 125 thermal springs were categorized by region, and the analysis results were visualized through pie charts and line graphs. Additionally, a visual-art symbol consisting of 16 layers was created to represent the unique rating of each Loutrotopos. This symbol can be used in maps and promotional materials to distinguish each thermal site.
In the second stage, three research teams conducted in-depth investigations into specific Loutrotopos networks: Central and Eastern Macedonia & Thrace, Northwestern Peloponnese, and Fthiotida. Meanwhile, the renowned Loutropolis of Aidipsos was the subject of two dedicated workshops. The project’s outcomes included a medium-length documentary on Central, Eastern Macedonia & Thrace, a three-screen video installation on Northwestern Peloponnese and a collage installation on Fthiotida created by the researchers. Additionally, students who participated in the workshops produced more video installations. An interdisciplinary symposium was also organized to present the research findings to the public and to foster dialogue between the research team and scientists from diverse disciplines.
This website presents the final outcome of this endeavor. We hope it conveys both the spirit and the insights gained through our research.
Το ερευνητικό έργο «ΛΟΥΤΡΟΤΟΠΟΣ: Κριτική χαρτογράφηση & εικαστική αφήγηση ιαματικών πηγών του Ελλαδικού Χώρου» χρηματοδοτήθηκε από το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. (Αριθμός Έργου: 14821) στο πλαίσιο της Υποδράσης 1 της Προκήρυξης «Χρηματοδότηση της Βασικής Έρευνας (Οριζόντια υποστήριξη όλων των Επιστημών), στην περιοχή (Ε.Π.7) «Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες» με Φορέα Υποδοχής το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και Συνεργαζόμενο Φορέα το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Συντονιστική Ομάδα: Γεωργία Τουλιάτου (Πα.Δ.Α.) ως Επιστημονική Υπεύθυνη Έργου, Ευφροσύνη Τσακίρη, Φρύνη Μουζακίτου (Πα.Δ.Α.). Ερευνητές: Σωκράτης Γιαννούδης (Πα.Δ.Α.), Άγγελος Ψιλόπουλος (Πα.Δ.Α.), Μαρία Μάρκου (Ε.Μ.Π.), Κωνσταντίνος Μωραΐτης (Ε.Μ.Π.), Ιωάννης Τούντας (Ε.Κ.Π.Α.), Μάρκος Δανάς (Σ.Δ.Ι.Π.Ε.).
Το ερευνητικό έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0. που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση -NextGenerationEU (φορέας υλοποίησης: ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.)
The research project «LOUTROTOPOS: Critical mapping and visual narration of thermal springs in the Hellenic Territory» was funded by the H.F.R.I. (Proect Number: 14821) under the1st sub-action of the Call “Funding of Basic Research (Horizontal support of all Sciences)” in the field (S.F.7) Humanities and Arts” with Host Institution the University of West Attica and coordinators: Georgia Touliatou as Institutional supervisor, Efrossyni Tsakiri & Efrossyni Mouzakitou.
This project was carried out within the framework of the National Recovery and Resilience Plan Greece 2.0, funded by the European Union – NextGenerationEU (Implementation body: HFRI).
