ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Το έργο «Λουτρότοπος» ήταν ένα ερευνητικό πρόγραμμα διάρκειας 18 μηνών, που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση – NextGenerationEU στο πλαίσιο της δράσης του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. “Χρηματοδότηση της Βασικής Έρευνας (Οριζόντια υποστήριξη όλων των επιστημών)” του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας “Ελλάδα 2.0.” με φορέα υλοποίησης το Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και συνεργαζόμενο φορέα την Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Πρωταρχικός στόχος του έργου ήταν η διερεύνηση και προώθηση στο ευρύ κοινό και σε συναφείς φορείς των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τόπων με ιαματικό πόρο στον ελλαδικό χώρο, που ονομάστηκαν ‘’Λουτρότοποι’’. Ο στόχος αυτός ευθυγραμμίζεται με τις πολιτικές χωρικού σχεδιασμού για απομακρυσμένες περιοχές της ελληνικής περιφέρειας, δίνοντας έμφαση στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας και την ανάδειξη των τοπικών πόρων. Κατά τη διάρκεια του έργου διερευνήθηκαν κρίσιμες πτυχές των Λουτρότοπων. Εξετάστηκε η αρχιτεκτονική τους, ο τόπος και το τοπίο, έγινε ιστορική ανάλυση, κοινωνικο-οικονομική αξιολόγηση, καταγράφηκαν πολιτιστικά και λαογραφικά στοιχεία και προσωπικές μαρτυρίες. Στη μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι ιαματικές πηγές αποτελούν γεωγραφικούς τόπους με μοναδική φυσιογνωμία και αναπτυξιακές δυνατότητες, γεγονός που αναδεικνύει τη θεμελιώδη σύνδεσή τους με την έννοια της ίασης —μια σωματοκεντρική, διαπολιτισμική, ολιστική πρακτική με αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια στην ελληνική ιστορία.
Οι πρακτικές χαρτογράφησης του κριτικού ρεαλισμού συνδυάστηκαν με την ψηφιακή αφήγηση και παρουσιάστηκαν υπό τη μορφή πολυμεσικών εγκαταστάσεων και ντοκιμαντέρ. Τα έργα αυτά οργάνωσαν σε πολλαπλά επίπεδα διάφορους τύπους πληροφορίας για τους Λουτρότοπους—κείμενα, εικόνες, τεχνικά δεδομένα, γραφήματα και τρισδιάστατες απεικονίσεις. Τα αποτελέσματα του έργου προωθήθηκαν τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο μέσα από δράσεις όπως εργαστήρια με φοιτητές, εικαστική έκθεση, διεπιστημονική ημερίδα, παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά.
Στο πρώτο στάδιο του έργου, οι ερευνητές αξιολόγησαν και κατέταξαν 125 ιαματικές πηγές σε όλη την ελληνική επικράτεια, εφαρμόζοντας πολυκριτηριακή ανάλυση με ένα σύστημα τεσσάρων βαθμίδων. Τα κριτήρια αυτά διαμορφώθηκαν μέσω βιβλιογραφικής έρευνας, δεδομένων από τον Σύνδεσμο Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας και ιδεών που προήλθαν από τις συναντήσεις των ερευνητών. Οι 125 ιαματικές πηγές ταξινομήθηκαν ανά γεωγραφική περιφέρεια, ενώ τα αποτελέσματα της ανάλυσης οπτικοποιήθηκαν σε γραφήματα ποσοστιαίας κατανομής του αριθμού των λουτροτόπων (για όλη την Ελλάδα και για κάθε περιφέρεια) σε συνάρτηση με τον βαθμό που έλαβαν ανά κριτήριο. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένα εικαστικό σύμβολο αποτελούμενο από 16 επίπεδα, το οποίο αποτυπώνει τη μοναδική αξιολόγηση κάθε Λουτροτόπου με ένα κοινό χαρτογραφικό σύστημα σημείωσης. Αυτό το σύμβολο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε χάρτες και προωθητικό υλικό για την αναγνώριση κάθε ιαματικού τόπου.
Στο δεύτερο στάδιο, τρεις ερευνητικές ομάδες διερεύνησαν σε βάθος συγκεκριμένα δίκτυα Λουτρότοπων: την Κεντρική, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, τη Βορειοδυτική Πελοπόννησο και τη Φθιώτιδα. Παράλληλα, η πολύπτυχη έννοια του ιαματικού νερού και η Λουτρόπολη της Αιδηψού αποτέλεσαν αντικείμενα μελέτης ειδικών εργαστηρίων που απευθύνονταν σε φοιτητές. Τα αποτελέσματα του έργου περιλάμβαναν ένα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ για την Κεντρική, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, ένα τρικάναλο βίντεο για τη Βορειοδυτική Πελοπόννησο και μια πολυμεσική εγκατάσταση για τη Φθιώτιδα, που δημιουργήθηκαν από τους ερευνητές.
Όλα τα έργα εκτέθηκαν στην εικαστική έκθεση που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού, στην οποία συμμετείχαν και προσκεκλημένοι εικαστικοί και καθηγητές όμορων Πανεπιστημιακών Τμημάτων. Τέλος, διοργανώθηκε διεπιστημονική ημερίδα με σκοπό την παρουσίαση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στο κοινό και την ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ της ερευνητικής ομάδας και επιστημόνων από διάφορους επιστημονικούς κλάδους.
Ο ιστότοπος του έργου παρουσιάζει τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας. Ελπίζουμε να σας μεταφέρει τόσο το πνεύμα όσο και τις γνώσεις που αποκτήθηκαν μέσα από την έρευνά μας.
“Loutrotopos” was an 18-month research program funded by the European Union – NextGenerationEU, in the framework of H.F.R.I. call “Basic research Financing (Horizontal support of all Sciences)” under the National Recovery and Resilience Plan “Greece 2.0” and implemented by the Department of Interior Architecture at the University of West Attica with the collaboration of the School of Architecture, National Technical University of Athens. The primary aim of the project was to investigate and promote, to the general public and relevant stakeholders, the distinctive characteristics of sites with thermal springs in Greece, which were named “Loutrotopoi” (Bathing Places). This goal aligns with spatial planning policies for remote areas of the Greek periphery, emphasizing the preservation of cultural identity and the enhancement of local resources.
During the course of the project, critical aspects of the Loutrotopoi were explored. Their architecture, place and landscape were examined; historical analysis, socio-economic evaluation, documentation of cultural and folkloric elements, and personal testimonies were collected. The study revealed that thermal springs constitute geographical locations with a unique physiognomy and developmental potential, highlighting their fundamental connection to the notion of healing — a somatic, intercultural, and holistic practice with uninterrupted historical continuity in Greek history.
Mapping practices based on critical realism were combined with digital storytelling and presented through multimedia installations and documentary works. These outputs organized various types of information about the Loutrotopoi on multiple levels — texts, images, technical data, graphs, and three-dimensional representations. The results of the project were disseminated at both national and international levels through actions such as student workshops, an art exhibition, an interdisciplinary symposium, presentations at international conferences, and publications in scientific journals.
In the first phase of the project, researchers evaluated and classified 125 thermal springs across the Greek territory, applying a multi-criteria analysis using a four-tier system. These criteria were formulated through bibliographic research, data from the Association of Municipalities with Thermal Springs of Greece, and ideas generated during researchers’ meetings. The 125 thermal springs were categorized by geographic region, and the results of the analysis were visualized in percentage distribution graphs showing the number of Loutrotopoi (nationwide and per region) in relation to the score they received for each criterion. Additionally, a visual symbol was created consisting of 16 layers, which reflects the unique evaluation of each Loutrotopos through a common cartographic notation system. This symbol can be used in maps and promotional material to identify each thermal site.
In the second phase, three research teams conducted in-depth investigations into specific Loutrotopos networks: Central, Eastern Macedonia & Thrace, Northwestern Peloponnese, and Phthiotis. At the same time, the multifaceted concept of thermal water and the spa town of Aidipsos were studied in specialized student workshops. The outcomes included a documentary on Central, Eastern Macedonia & Thrace, a three-channel video for Northwestern Peloponnese, and a multimedia installation for Phthiotis — all created by the research team.
All works were exhibited in the art exhibition organized as part of the project, which also included invited visual artists and professors from related university departments. Finally, an interdisciplinary symposium was held to present the research findings to the public and to strengthen the dialogue between the research team and scholars from various scientific fields.
This website presents the results of this endeavor. We hope it conveys both the spirit and the knowledge acquired through our research.
Το ερευνητικό έργο ΛΟΥΤΡΟΤΟΠΟΣ υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. “Χρηματοδότηση της Βασικής Έρευνας (Οριζόντια υποστήριξη όλων των επιστημών)” του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας “Ελλάδα 2.0.” με τη χρηματοδότητη της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU (Αριθμός Έργου ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.: 14821)
The research project LOUTROTOPOS has been implemented in the framework of H.F.R.I. call “Basic research Financing (Horizontal support of all Sciences)” under the National Recovery and Resilience Plan “Greece 2.0.” funded by the European Union – NextGenerationEU (H.F.R.I. Project Number: 14821